Thuốc lá điện tử và vấn đề hợp pháp hóa trên thế giới
I. Luật pháp các nước quy định vape trên các phương diện nào?
Trong bối cảnh người sử dụng ngày một tăng, nhận thức của xã hội ngày càng cởi mở hơn với vape, vaping dần trở thành một nhu cầu chính đáng của người dân trên toàn thế giới. Thị trường đã được hình thành từ quy luật cung cầu, và pháp luật ra đời cho mục đích điều chỉnh hành vi xã hội, cũng đang thu hút sự chú ý của cả người dùng và các chính phủ
Việc bán thuốc lá điện tử (thuốc lá điện tử) đang là mối quan tâm ngày càng tăng ở nhiều quốc gia. Để giải quyết vấn đề này, 85 quốc gia/khu vực pháp lý đã áp dụng các biện pháp quản lý đối với việc bán, quảng cáo và sử dụng thuốc lá điện tử. Các biện pháp này bao gồm hạn chế về loại sản phẩm, giới hạn độ tuổi mua hàng, cảnh báo về sức khỏe và rất nhiều các khía cạnh khác.
Để dễ hình dung, pháp luật tác động không chỉ trong việc bán/kinh doanh thuốc lá điện tử, có rất nhiều phương diện mà các nhà quản lý quan tâm có thể liệt kê ra: Tác động tới sức khỏe cộng đồng, tác động tới sức khỏe cá nhân, tác động tới hành vi kinh doanh của thị trường, tác động tới chính sách hiện hành vv…
Vậy những người quan tâm và mong muốn theo dõi các khả năng có thể diễn ra trong việc pháp luật, có thể sẽ tác động tại Việt Nam ở các khía cạnh nào trong tương lai.
Chúng ta có thể tham khảo một số con số được trình bày dưới đây, bài viết gợi ý so sánh về các con số sẽ giúp chúng ta hình dung dễ hơn, phần lớn các quốc gia đang chủ yếu quan tâm tới các khía cạnh nào.
56 quốc gia/khu vực lãnh thổ đã ban hành luật giới hạn độ tuổi tối thiểu được phép mua và/hoặc sử dụng thuốc lá điện tử.
85 quốc gia/khu vực pháp lý đã áp dụng các biện pháp quản lý đối với việc bán, quảng cáo và sử dụng thuốc lá điện tử.
55 quốc gia và khu vực pháp lý cho phép bán thuốc lá điện tử, nhưng có một số quy định liên quan đến nó như ủy quyền tiếp thị, hạn chế bán hàng xuyên biên giới, kiểm soát các cửa hàng nơi chúng có thể được bán
26 quốc gia/khu vực, việc bán tất cả thuốc lá điện tử đã bị cấm.
78 Các quốc gia/khu vực pháp lý cấm hoặc điều chỉnh hoạt động tiếp thị thuốc lá điện tử
6 quốc gia đã đưa ra các hạn chế đối với việc quảng cáo các sản phẩm thuốc lá điện tử có chứa nicotin.
51 quốc gia/khu vực pháp lý đã thực hiện các quy định bắt buộc đưa cảnh báo sức khỏe lên bao bì thuốc lá điện tử để nâng cao nhận thức của người tiêu dùng.
38 quốc gia/khu vực đã thực hiện các quy định nghiêm ngặt về đóng gói an toàn cho trẻ em để bảo vệ trẻ em khỏi mọi nguy cơ tiềm ẩn.
39 quốc gia/khu vực pháp lý có luật quản lý mức độ nicotin trong chất lỏng điện tử.
39 quốc gia/khu vực pháp lý, không quốc gia nào cho phép sử dụng bất kỳ thành phần nào có khả năng gây hại cho sức khỏe con người, ngay cả khi chúng được sử dụng để tạo hương vị hoặc điều kiện cho chất lỏng điện tử có chứa nicotin.
34 quốc gia và khu vực tài phán có hướng dẫn để đảm bảo rằng nicotin được sử dụng trong thuốc lá điện tử và các thành phần khác có chất lượng cao.
43 khu vực tài phán toàn cầu có các quy tắc áp dụng cho các nhà sản xuất và bán lẻ thuốc lá điện tử, yêu cầu họ phải thông báo cho các cơ quan có liên quan trước khi cung cấp sản phẩm để bán.
68 quốc gia và/hoặc khu vực pháp lý đã cấm sử dụng thuốc lá điện tử một cách hợp pháp hoặc ngầm định ở các khu vực công cộng.
35 quốc gia/khu vực pháp lý ban hành các loại thuế khác nhau đối với mặt hàng vape.
19 quốc gia/khu vực tài phán áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với một số hàng hóa, tùy thuộc vào số lượng mua.
15 quốc gia/khu vực tài phán áp đặt thuế theo giá trị gia tăng(VAT).
II. Độ tuổi được phép sử dụng vape ở một số quốc gia trên thế giới
Sử dụng vape ở trẻ vị thành niên là một vấn nạn. Quy định hợp pháp về độ tuổi được phép sử dụng là bước đầu tiên, và dễ để phổ biến nhất cho xã hội trong công cuộc đẩy lùi vấn nạn này. Một số quốc gia đã có quy định độ tuổi được phép sử dụng vape trên thế giới nhằm bảo vệ trẻ vị thành niên, và bảo vệ quyền sử dụng hợp pháp ở người lớn có nhu cầu thay thế thuốc lá truyền thống
Vape là một sản phẩm mới với nhiều đặc tính hấp dẫn giới trẻ, một đặc tính nổi trội là ở xu hướng tiêu dùng, hay trào lưu sử dụng vape như một công cụ để giao lưu, thỏa mãn khao khát thuộc về một cộng đồng hiện đại. Việc sử dụng thuốc lá điện tử ở các đối tượng vị thành niên chắc chắn là một vấn nạn, và không chỉ thuốc lá điện tử, vấn nạn này vẫn đang tồn tại đối với thuốc lá truyền thống. Song song, vape càng ngày càng chứng tỏ được vai trò trong công cuộc giảm thiểu tác hại thuốc lá truyền thống ở quy mô cộng đồng.
Vậy nên, việc quy định độ tuổi được phép sử dụng thuốc lá điện tử là bước đầu tiên giúp vape nói riêng, cộng đồng vape nói chung, dựa trên tiếng nói, định hướng của pháp luật nhằm đẩy lùi vấn nạn sử dụng nicotine ở trẻ vị thành niên. Thực tế còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố: ý thức, khả năng thực thi vv....
Trong nỗ lực giảm thiểu rủi ro khi sử dụng thuốc lá điện tử và bảo vệ thế hệ trẻ, 56 quốc gia/khu vực lãnh thổ đã ban hành luật giới hạn độ tuổi tối thiểu được phép mua và/hoặc sử dụng thuốc lá điện tử. Những biện pháp như vậy rất quan trọng trong việc bảo vệ thanh thiếu niên khỏi những rủi ro sức khỏe tiềm ẩn liên quan đến các sản phẩm nicotin, cũng như ngăn ngừa họ phát triển chứng nghiện khi còn trẻ.
Tuổi mua tối thiểu là 18 tuổi
Áo, Azerbaijan, Bỉ, Bulgaria, Canada, Trung Quốc, Costa Rica, Croatia, Síp, Đan Mạch, Ecuador, Anh, Estonia, Fiji, Phần Lan, Pháp, Georgia, Đức, Hy Lạp, Greenland, Iceland, Israel, Ý, Kuwait, Litva , Luxembourg, Malaysia, Maldives, Moldova, Hà Lan, New Zealand, Bắc Ireland, Na Uy, Papua New Guinea, Paraguay, Ba Lan, Bồ Đào Nha, Scotland, Slovenia, Tây Ban Nha, Thụy Điển, Tajikistan, Togo, Tuvalu, Ukraine, Việt Nam và xứ Wales
Độ tuổi mua tối thiểu là 19 tuổi
Jordan, Hàn Quốc và Thổ Nhĩ Kỳ
Độ tuổi mua tối thiểu là 21 tuổi
Guam, Honduras, Kuwait, Niue, Palau, Philippines và Hoa Kỳ
Tại Việt Nam, chúng ta chưa có quy định cụ thể nào về độ tuổi được phép sử dụng vape. Dù vậy, cộng đồng người sử dụng có ý thức tại Việt Nam là một điểm sáng đáng mừng, đã có những nỗ lực tuyên truyền chống vaping ở người dưới 18+ nhất định. Còn nhiều hạn chế nhưng hy vọng trong tương lai, pháp luật sẽ có những quy định rõ ràng và cân bằng giữa nhu cầu chính đáng và vấn nạn đến từ nhận thức này.
Chúng ta hoàn toàn có thể cùng nhau quan sát.
III. Một tín hiệu đáng mừng
18-4, Báo Pháp Luật TP.HCM tổ chức toạ đàm "Thuốc lá thế hệ mới: Đủ điều kiện để quản lý ngay theo luật hiện hành". Buổi tọa đàm có sự tham gia của nhiều ban ngành, các nhà quản lý, đại biểu Quốc Hội và các chuyên gia
Toạ đàm là nơi để các nhà quản lý, chuyên gia trình bày quan điểm, kiến nghị, đề xuất giải pháp để quản lý hiệu quả thuốc lá thế hệ mới (TLTHM).
Thông tin đầy đủ, đọc tại nguồn bài: Toạ đàm 'Thuốc lá thế hệ mới: Đủ điều kiện để quản lý ngay theo luật hiện hành' đăng tại trang điện tử Báo điện tử Pháp Luật thành phố Hồ Chí Minh ngày 18/04/2023
*Chú thích khi đọc:
Thuốc lá thế hệ mới(TLTHM) bao gồm thuốc lá nung nóng(TLNN) và thuốc lá điện tử(TLĐT), một số đoạn trong bài người đọc cần phân định rõ hai khai niệm này.
Một số ý kiến đáng chú ý liên quan tới TLTHM trong buổi tọa đàm được trích lược không đầy đủ dưới đây:
Ông Vũ Văn Trung, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hội bảo vệ người tiêu dùng Việt Nam
“ TLTHM đã xuất hiện từ rất lâu rồi, thực tế như thế nhưng lại chưa có văn bản pháp lý nào quản lý mặt hàng này. Thực tế ở các quốc gia trung bình khá đều đã có quy định pháp luật chặt chẽ để quản lý và bảo vệ sức khoẻ người tiêu dùng.
Thực tế không thể chờ quy định pháp lý, đề nghị các Bộ ngành liên quan phải nhìn thẳng, càng sớm càng tốt để ban hành quy định quản lý TLTHM.”
Bà Phạm Khánh Phong Lan, ĐBQH, Trưởng ban Quản lý An toàn thực phẩm TP.HCM:
“Theo tôi trong cái xấu thì chúng ta chọn cái ít xấu nhất. Điều này có nghĩa là chúng ta không thể bắt người tiêu dùng bỏ thuốc lá được. Điều này là không thể. Thay vào đó chúng ta hoàn toàn có thể giải thích cho người tiêu dùng hiểu được tác hại của thuốc lá, để từ đó họ có sự lựa chọn riêng cho mình.
Ở một khía cạnh nào đó, theo tôi thuốc lá thế hệ mới là một giải pháp để giảm thiểu tác hại của thuốc lá. Và người tiêu dùng hoàn toàn có quyền tiếp cận với loại thuốc lá thế hệ mới này. Bởi trên thực tế, chúng ta không thể định hướng được người tiêu dùng lựa chọn sản phẩm nào, hút lúc nào và hút ra sao.”
Cái chúng ta có thể bảo vệ và can thiệp được với người tiêu dùng là thông qua việc gián tiếp bảo vệ nguồn hàng chính thức, không nhập lậu, không hàng giả, không hàng nhái. Chính vì thế, dù là sản phẩm thuốc lá nào, theo tôi cũng cần được kiểm soát và có luật quản lý cụ thể, hài hòa giữa quyền lợi người tiêu dùng và sản phẩm.”
Phó Tổng Biên tập Báo Pháp Luật TP.HCM Nguyễn Đức Hiển nói:
“...
Hiện nay TLTHM đã được cấp mã số quốc tế, đã có đầy đủ các tiêu chí về việc quản lý thuốc lá. Với trải nghiệm của một người cũng sử dụng cả thuốc lá truyền thống và TLTHM, tôi nhận thấy TLTHM đã đáp ứng được nhu cầu tiêu dùng của người sử dụng thuốc lá.
…
Từ phân tích của các chuyên gia, việc không quản lý TLTHM sẽ gây ra hậu quả lớn cho xã hội như Nhà nước không thu được thuế, cơ quan bảo vệ người tiêu dùng cũng thiếu đi pháp lý để tuyên truyền vận động giáo dục, cũng như kiểm định TLTHM. Điều này cũng ảnh hưởng xấu đến trật tự quản lý thị trường, gây bất bình đẳng trong môi trường kinh doanh, khó khăn khi xử phạt trong xử lý hình sự….
…
Thứ ba, về sự cấp bách trong quản lý TLTHM, từ nhiều năm trước, Chính phủ đã yêu cầu phải hoàn thiện khung pháp lý để quản lý TLTHM. Cho tới bây giờ, chúng ta vẫn chưa có văn bản pháp lý, gây lúng túng cho các cơ quan như Hải quan, Quản lý thị trường... trong công tác quản lý.
…”
Dựa trên nguồn bài, người đọc có thể thấy, các nhà quản lý đã vào thực sự vào cuộc trong thời gian dài trước khi đưa ra các thông tin này, với các khía cạnh đầy đủ giúp nâng cao nhận thức chung của cộng đồng quan tâm. Đồng thời một số ý kiến cũng đã ghi nhận TLTHM như một nhu cầu chính đáng của người dân, một biến chuyển lớn giúp xã hội nhận thức rõ hơn về TLTHM nói chung hay TLĐT nói riêng. Việc thúc đẩy và sớm ban hành các quy định của pháp luật đối với TLTHM là điều mong mỏi không chỉ của người dân, mà còn của những người sử dụng TLTHM chính đáng, giúp phòng chống các vấn nạn phát sinh kèm theo khi TLTHM lan tỏa trong xã hội hiện nay.
