Indonesia xứng danh anh cả làng vape tại Đông Nam Á

Có thể bạn không biết nhưng trong khi thế giới mải chú ý tới những ông lớn của ngành vape như Mỹ, Trung Quốc hay Australia thì tại một góc xa của bản đồ, ngành vape tại Indonesia cũng đang bắt đầu phát triển thần tốc.

Thực trạng hút thuốc lá tại Indonesia trước khi hợp pháp hóa thuốc lá điện tử

Vào năm 2023 Indonesia đã chính thức hợp pháp việc buôn bán và sản xuất thuốc lá điện tử sau khi tham khảo chính sách của các nước đi trước, điển hình là Anh Quốc và người láng giềng Philippines. Các điều luật mới của Indonesia cũng nhấn mạnh việc làm cho “thuốc lá điện tử luôn sẵn có với những người cần nó nhất - những người đang cai nghiện thuốc lá truyền thống”. 

Lý giải cho thay đổi đột ngột này, chúng ta cần nhìn vào thực trạng hút thuốc lá của người dân xứ vạn đảo. Theo số liệu năm 2019, người Indonesia chi tới 1,3% GDP tức khoảng 11,3 tỷ Đô la Mỹ (gần 30 nghìn tỷ VND) cho thuốc lá, một con số khổng lồ! Nước này cũng có tới 37,3% dân số nghiện thuốc lá và phần lớn trong số đó bắt đầu hút thuốc từ rất trẻ. Trẻ em tại các vùng kém phát triển của Indonesia bắt đầu hút thuốc từ khoảng 13-15 tuổi và thường duy trì thói quen độc hại đó tới khi trưởng thành. 

Thuốc lá truyền thống: Biết là có hại nhưng Không thể cấm

Bạn còn nhớ video clip một nhóm các cậu bé nông thôn khoảng 7-8 tuổi, hồn nhiên phì phèo thuốc lá trước cửa nhà đã từng rất viral trên facebook chứ? Nguồn gốc của chiếc clip đó chính là từ Indonesia và nó không hề hiếm để bắt gặp ngoài đời thực. Thuốc lá đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống của người dân xứ sở Vạn đảo, ngành công nghiệp độc hại này mang tới lợi nhuận khổng lồ cũng như tạo công ăn việc làm cho hàng trăm nghìn lao động Indonesia. Cũng vì vậy nên mặc dù chính phủ Indonesia nhìn nhận rất rõ những tác hại của thuốc lá, họ vẫn chỉ đành nhượng bộ chứ không thể cấm hoàn toàn thứ này.

Vape - giải pháp tưởng cũ mà mới

Kể từ thuở hồng hoang của vape, sứ mệnh đầu tiên và quan trọng nhất của phát minh này đã là để giúp người ta từ bỏ thói quen hút thuốc lá. Tuy nhiên, việc một chính quyền trung ương nhìn ra lợi ích này và thực sự ủng hộ nó thì mới chỉ diễn ra vài năm ngắn ngủi trở lại đây mà thôi.

Trước khi hợp pháp hóa vape, Indonesia có tới hơn 300,000 ca tử vong hàng năm do các bệnh liên quan đến thuốc lá. Việc này đặt một áp lực khổng lồ lên hệ thống y tế vốn đã mong manh của quốc gia Đông Á này. Trong nhiều năm, chính phủ Indonesia đã tìm rất nhiều cách để giảm bớt gánh nặng này như tăng thuế, thông báo giới hạn tuổi sử dụng hay hạn chế tối đa các quảng cáo thuốc lá nhưng không thực sự hiệu quả. 

Indonesia sớm nhận ra rằng, các lệnh cấm và hạn chế không hề khiến người dân hút ít thuốc lá lại. Dù thuốc lá có khó mua hay giá cao tới mức nào thì người nghiện thuốc vẫn sẽ mua mà thôi, có chăng là họ mua với tâm thế khó chịu và cáu kỉnh hơn một chút. Cách duy nhất là thay đổi chính nhận thức của người dân, nếu không thể khiến họ tin rằng thuốc lá gây hại, ít nhất hãy để họ biết ngoài kia vẫn còn vape - một thứ cho trải nghiệm ngon hơn, rẻ hơn và quan trọng nhất là nó ít độc hại hơn thuốc lá tới 95%. 

Những tín hiệu đáng mừng

Ngay trong năm hợp pháp hóa vape, tỉ lệ tử vong do thuốc lá tại đất nước này đã giảm 10%, tỷ lệ người hút thuốc cũng giảm từ 38% còn 33,5% (2022 > 2023). Điều này càng củng cố thêm niềm tin rằng vape chính là hướng đi đúng để cải thiện tình trạng hút thuốc lá đáng báo động tại Indonesia.

Thực tế đã chứng minh việc hợp pháp vape và các sản phẩm liên quan có tác động tích cực lên nhóm người có thu nhập trung bình và thấp - những người chịu nhiều áp lực công việc, gia đình, xã hội và rất cần nicotine để giảm căng thẳng. Bằng chứng là chỉ trong 2 năm, tỷ lệ nam giới từ 15 tuổi trở lên sử dụng vape và thuốc lá nung nóng đã tăng từ 0,3% lên 5%, nhiều nghiên cứu cũng chỉ ra rằng sử dụng vape giúp người nghiện thuốc lá tiết kiệm được tới 17% tuổi thọ. Bên cạnh đó, cứ mỗi 1% thu nhập không được dùng để mua thuốc lá, tỷ lệ đói nghèo sẽ giảm đi 6%. 

Lợi nhiều hơn hại

Về góc độ công bằng mà nói, việc Indonesia sẵn sàng hợp pháp hóa không thể là chuyện “vui thì làm” được. Đó là kết quả của nhiều năm nghiên cứu và cân nhắc ưu-nhược điểm để có thể đi tới quyết định cuối cùng, may mắn thay quyết định đó đang dần được thực tế chứng minh là chính xác.

Có 6 luận điểm ủng hộ việc hợp pháp thuốc lá điện tử, cụ thể như sau:

Thứ nhất, vape an toàn hơn nhưng vẫn cho ra trải nghiệm hút và nhả “khói” như thuốc lá điếu nên người hút thuốc có thể chuyển đổi nhanh chóng và nhẹ nhàng. Người Indonesia hút thuốc lá cũng giống như người Việt ta thích thuốc lào và ống điếu vậy, một phần vì nicotine nhưng phần lớn là vì chúng đã gắn liền vào văn hóa cũng như các giao tiếp xã giao hàng ngày nên rất khó bỏ. Có thể nói “khói” chính là chất xúc tác cho mọi câu chuyện thường ngày tại Indonesia và cũng vì thế mà khi vape xuất hiện, nó gần như không gây ra bất cứ sự khó chịu hay dị nghị nào từ phía người dân.

Thứ hai, việc hợp pháp hóa thuốc lá điện tử sẽ làm giảm đáng kể quy mô của thị trường chợ đen. Điều này cũng đồng nghĩa với tiết kiệm được ngân sách hàng năm chi cho việc kiểm soát thiết bị và tinh dầu nhập lậu từ nước ngoài. 

Thứ ba, và cũng là quan trọng nhất: cho phép các cơ quan chức năng có thể kiểm soát chất lượng và nguồn gốc của các sản phẩm thuốc lá điện tử đưa vào thị trường. 

Thứ tư, ngành vape tại Indonesia vẫn đang tiếp tục cung cấp một khoản tiền không hề nhỏ vào ngân sách quốc gia từ việc đánh thuế riêng biệt thiết bị và tinh dầu. Chính phủ Indonesia cũng nhấn mạnh rằng các loại thuế áp lên vape sẽ không giống hệt thuế thuốc lá, thay vào đó vape sẽ chỉ phải chịu mức thuế “tỷ lệ thuận với mức độ rủi ro cho sức khỏe”.  

Thứ năm, hợp pháp hóa vape mở ra cơ hội phát triển một thị trường bán lẻ và xuất khẩu mạnh mẽ, sẵn sàng cạnh tranh với các “ông lớn” như Trung Quốc hay Malaysia. Giữa bối cảnh rối ren như hiện nay, một sân chơi mới và năng động như Indonesia sẽ sở hữu tiềm năng xuất khẩu vô cùng lớn. Hơn hết, nếu ngành vape thực sự phát triển lành mạnh, nó sẽ mang tới việc làm cho hàng chục ngàn lao động của nước này.

Cuối cùng, việc hợp pháp hóa vape sẽ giúp thúc đẩy các nỗ lực nghiên cứu và phát triển trong nước để sản xuất các thiết bị hóa hơi có giá cả phải chăng hơn, dễ tiếp cận hơn đối với những người muốn sử dụng chúng. Đây là một vấn đề quan trọng, bởi phần nhiều những người hút thuốc ở Indonesia đến từ nhóm người có thu nhập thấp, do vậy để thuyết phục họ chuyển sang vape thì đầu tiên sản phẩm vaping đó phải “thân thiện với túi tiền” đã.

Stay safe, vape on!